Aquí estamos moi a favor da celebración de centenarios. Vivo e traballo nunha cidade que o ano pasado festexou con multitude de actos o da escritora Emilia Pardo Bazán, e que neste fai algo semellante coa actriz María Casares. Pensaba nesas efemérides ao toparme hai uns días coa moi modesta actividade que solventou o Centenario do nacemento dunha das figuras máis relevantes da historia recente de Galicia. Fálolles de Manuel Fraga Iribarne. 

Apenas algunhas páxinas nos periódicos, un acto no Senado e outro en Vilalba -a súa vila natal- homenaxearon ao que foi importante ministro do franquismo e despois presidente-franquicia da Xunta durante quince anos. Posiblemente, a primeira característica está detrás desta timidez. En tempos de Memoria Democrática non sempre son benvidos este tipo de recoñecementos, e está ben que así sexa. Aínda que no caso do Iribarne hai que recoñecer que foi indultado do seu papel na ditadura nas urnas galegas, o que fai del un personaxe difícil de encadrar nun aliñamento dual. 

O conto é que, sen simpatizar eu con Don Manuel, paréceme bastante feo que cando se cumpren 100 anos do seu nacemento, ese feito non fose lembrado na cidade á que dedicou o mellor da súa vida, a que en realidade débelle máis que ninguén: Santiago. É máis, talvez Manuel Fraga sexa unha das persoas máis importantes da historia compostelá, á que potenciou como unha especie de Xelmírez moderno. 

O pouco comentado pero indubidable centralismo santiagués que marca a Galicia dos últimos corenta anos non se pode entender sen o seu maior valedor, ao que alcumaban León de Vilalba malia que máis ben éo de Compostela. 

Un dos mitos máis asentados da autonomía galega é aquel que converte o Xacobeo nunha xenialidade-eureka do conselleiro Vázquez Portemeñe que Fraga aceptou. En realidade, revitalizar o Camiño de Santiago foi sempre unha das principais inquedanzas do gran timonel popular, que atopaba nesa idea o xeito máis directo de hexemonizar Galicia como unha cultura conservadora, cristiá e de raíces medievais. Conseguiuno, pero levou o seu tempo e só cristalizou coa autonomía, instrumento máis efectivo que o Ministerio de Información e Turismo desde o que xa intentou, en 1965, promocionar un Ano Santo de éxito, sen o mesmo. 

Foi Fraga decisivo para frear que A Coruña asumise a capitalidade autonómica da Xunta, o que destrozaría o seu plan conservador de crear unha Corte santiaguesa. Este fíxose evidente semanas despois de que se concentrase case ao 100% a autonomía en Compostela, en 1982, cando Xoán Pablo II entrou na Catedral con capa de peregrino. Despois o Xacobeo, e tamén ese Gaiás que ía levar o seu nome, simbolizaron a redución do auto-goberno galego a un Santiago con periferias. Así o fixo Iribarne. Por iso, agora o INE cóntanos que Compostela é a cidade que máis crece en habitantes, mentres outras sofren. Chámase centralismo.