Este luns, ás 12.00 horas, está convocado en Muxía (A Coruña) o pleno no que se debaterá a iniciativa impulsada por PP, independentes e BNG para arrebatar o bastón de mando municipal ao socialista Iago Toba e que pase a mans do independente Francisco Javier Sar. Se sae adiante, como previsiblemente ocorrerá, este concello da Costa da Morte vivirá a segunda moción de censura deste mandato local, após a do Irixo (Ourense).

Estas dúas mocións de censura sumadas a outra decena de substitucións por movementos de distinta índole –o de maior impacto, por número de veciños afectados, o da cidade de Lugo–sitúan na ducia os cambios de rexedor en pouco máis dun ano de mandato desde as últimas eleccións municipais (os concellos constituíronse en xuño do ano pasado). Os máis recentes, no Valadouro (Lugo) e Mondariz (Pontevedra) producíronse nas últimas semanas.

Pero máis aló destas substitucións, a inestabilidade, as tensións públicas e mesmo as ameazas de moción de censura marcan a vida política diaria en varios concellos do norte ao sur de Galicia, desde a localidade de Viveiro, na Mariña de Lugo, á cidade de Ourense, onde os enfrontamentos entre o rexedor, Gonzalo Pérez Jácome, e a oposición están á orde do día.

Recentemente, PP, PSOE e BNG votaron en contra de case unha decena de modificacións orzamentarias impulsadas por Jácome, que afectan entre outras cuestións a obras ou festas. Poucas semanas antes, no verán, sobrevoou a opción dunha moción de censura tras un primeiro paso dado polo PSOE, pero, do mesmo xeito que xa sucedeu previamente, as negociacións fracasaron.

Fóra da provincia de Ourense, en Noia (A Coruña) a semana pasada materializábase a ruptura do goberno local e o alcalde, o popular Santiago Freire, quedaba en minoría despois de que un edil do seu grupo decidise pasarse ao grupo mixto.

Pero a crise de goberno salpicou a outros municipios, como Fisterra, na mesma provincia coruñesa. Sobre este concello da Costa da Morte tamén sobrevoa a sombra dunha posible moción de censura contra unha rexedora, Áurea Domínguez, enfrontada co seu propio partido e cun expediente de expulsión.

Igual que periodicamente sobrevoa sobre outro goberno local, o de Mugardos, que o PP dirixe pola falta de acordo entre a esquerda, pero no que se produciron reunións encamiñadas a explorar unha alternativa.
Ameazas de moción de censura houbo tamén en Pazos de Borbén (Pontevedra) e en Viveiro (Lugo), onde o PP retou abertamente aos dous concelleiros da formación independente XViveiro a pactar unha moción de censura contra a alcaldesa, a socialista María Loureiro, que goberna co BNG.

Substitucións

Nas substitucións xa materializadas, en agosto de 2024, a localidade ourensá do Irixo converteuse na primeira en rexistrar unha moción de censura dous meses despois da constitución da maioría de corporacións locais após o 28-M, que tivo lugar o 17 de xuño. Houbo 13 excepcións (unha ducia de municipios, por mor de recursos, viron atrasados os seus plenos constitutivos até o 7 de xullo; e en Castro Caldelas repetíronse eleccións o 26 de novembro).

En agosto de 2023 prosperou a moción de Irixo e era, até a rexistrada en Muxía, a única iniciativa deste tipo que se materializou na comunidade desde xuño de 2023.

A provincia de Lugo concentra a maior parte das substitucións do que vai de mandato. Outros cambios rexistráronse en Cervo e Vilalba e tras a decisión de Rueda de adiantar as eleccións autonómicas ao 18 de febreiro de 2024, en xaneiro producíronse outras tres substitucións nas alcaldías lucenses.

Dous cambios máis por inclusión nas listas ao Parlamento e posteriormente no Executivo galego afectaron á provincia, concretamente a Paradela, Trabada e Guntín. No Valadouro, José Manuel Lamela (PP) volveu o 19 de setembro á alcaldía cos votos do PP e da exrexedora, María José Fernández, de Unión Democrática Independente do Val. Outra fichaxe do líder do PPdeG, Alfonso Rueda, provocou un dos cambios rexistrados na provincia de Pontevedra no último ano.

A finais de xaneiro e co transfondo das candidaturas autonómicas, tomou posesión como alcaldesa de Silleda, a socialista Paula Fernández Pena. A semana pasada, Pontevedra sumaba un cambio en Mondariz.
Até a moción de censura de Muxía, na provincia coruñesa rexistráronse dous cambios no último ano, ambos en marzo: as substitucións dos rexedores de Laxe e Cambre.